Reactie aan het Financieele Dagblad

Kleine exercitie leidt tot groot debat | Publicatiedatum: 9/11/2004 | JEROEN PIERSMA

De richtlijn softwarepatenten dreigt een paard van Troje te worden voor de industrie. Bedrijven als Philips gaan in de tegenaanval.

EINDHOVEN - "Als het Europees Parlement vasthoudt aan de foute versie van de richtlijn valt de basis onder onze business unit weg." Ruud Peters, ceo van Philips Intellectual Property & Standards, maakt zich ernstig zorgen. De "richtlijn octrooiering van in computers geïmplementeerde uitvindingen" heeft bij zijn tocht door de Europese instituties een gevaarlijke bocht genomen. Als het Parlement vasthoudt aan de amendementen, die zij vorig jaar op de richtlijn heeft losgelaten, kan Philips een groot deel van zijn uitvindingen niet langer octrooieren.

Peters geeft leiding aan de business unit waar de patenten van Philips worden beheerd en uitgebaat. "Het gaat hier om kenniseconomie en kennishandel. Patenten zijn de verpakkingen van technische vindingen. Zo worden ze verhandelbaar. Zonder een goed systeem van intellectuele eigendom is kennishandel niet mogelijk." De Philips-manager roept de europarlementariërs op daar nog eens goed over na te denken in het licht van de ambitie om de EU om te vormen tot een toonaangevende kenniseconomie. "Waarvoor zou je nog investeren als een ander je uitvinding meteen kan kopiëren."

Het begon zo onschuldig. In Europa worden door het Europees Octrooi Bureau al jaren patenten verstrekt op uitvindingen die gebruikmaken van software. Er is één probleem: bij onenigheid over dergelijke patenten oordelen de nationale rechtbanken soms verschillend. Om die onzekerheid weg te nemen is de Europese Commissie met een richtlijn gekomen voor een geharmoniseerd raamwerk.

Maar de richtlijn is het brandpunt geworden van verzet van een bonte verzameling actievoerders, die varieert van studenten en wetenschappers tot kleine softwarebedrijven. Zij hebben vorig jaar het Europese Parlement bestookt met een petitie, een e-mailbombardement en zelfs een heuse protestdemonstratie in Brussel. Een diep onbehagen over de wijze waarop grote bedrijven patenten zouden misbruiken, heeft zich aan de richtlijn gehecht.

Het debat heeft mensen als Peters totaal verrast. "Ik heb die commotie niet voorzien. Een simpele exercitie heeft geleid tot een groot debat. Gegeven die commotie hadden we de richtlijn liever helemaal niet gehad. De industrie kan goed leven met de huidige situatie." Maar nu de situatie eenmaal is zoals die is, zullen bedrijven als Philips de strijd aan moeten gaan.

De tegenstand komt uit diverse bronnen, maar de grootste gemene deler is de afkeer van Amerikaanse praktijken. In de VS behoort het patenteren van pure software of van bedrijfsmethodes tot de mogelijkheden. Bedrijven als Microsoft, die door de voortdurende beschuldiging van misbruik van marktmacht, zorgen voor een kwalijke reuk rond het begrip softwarepatent . Maar er zijn ook tegenstanders die in de sfeer van de anti-globalisten gezocht moeten worden. Zij keren zich tegen gevestigde industriële belangen en daar behoort het patent ook toe.

Volgens Peters is die angst zwaar overdreven. De richtlijn legt vast dat het gaat om uitvindingen die technische toepassingen hebben. Daarmee kunnen zij van pure software onderscheiden worden. Toch is het Europees Parlement vorig jaar onder de indruk geraakt van de tegenstand en heeft een aantal amendementen aangenomen. De amendementen zijn erop gericht de kans op een puur softwareoctrooi te elimineren. Maar daarbij is men te ver opgeschoven in de richting van de technische toepassingen, vindt Peters. Het gaat met name om het amendement waarin signaal- en informatiebewerking niet tot de techniek maar tot de software gerekend wordt, en daarom niet voor octrooiering in aanmerking komt. Veel echte uitvindingen hebben de vorm van signaalbewerking, zegt Peters. Zo'n tweederde van alle r&d-investeringen is dan niet langer octrooieerbaar.

Neem de 100 Hz televisie van Philips. Die levert een beter beeld doordat per seconde twee maal zoveel beeldjes worden geprojecteerd dan bij een 50 Hz televisie. De crux van de uitvinding is signaalbewerking, die is uitgevoerd in software.

Een technische toepassing, zegt Peters. Software, zegt de richtlijn in de versie van het Parlement. "Er zal altijd discussie blijven of een uitvinding nu links of rechts van grens thuishoort. Zelfs als je er nog vijf bladzijden aan besteedt, houd je grensgevallen. Maar de beslissing daarover is aan een octrooiraad of een rechter."

De andere grote zorg van bedrijven als Philips is dat de richtlijn in de versie van het Parlement ook de patenten op interfaces of vertaalslagen van het ene systeem naar het andere in de weg zit. Interfaces zijn belangrijk. Zij laten de mobiele telefoon met het netwerk communiceren en de dvd-disc met de dvd-speler. Het Parlement heeft de samenhang van verschillende systemen willen beschermen, maar bereikt het omgekeerde, zegt Peters. Zonder octrooien ook geen interface-uitvindingen.

De Europese ministers hebben dit voorjaar in de Concurrentieraad bijna alle amendementen terzijde geschoven. Het Parlement is nu weer aan zet. Peters hoopt dat de parlementariërs nog eens goed nadenken. "Men heeft zich laten meeslepen door emoties en niet voldoende aandacht besteed aan de gevolgen."

Copyright (c) 2004 Het Financieele Dagblad

Commentaar

Het verhaal van de heer Peters klinkt redelijk. De voorgestelde richtlijn voor "in computers geïmplementeerde uitvindingen" lijkt er alleen voor bedoeld om eenheid en duidelijkheid te scheppen in de beoordeling van octrooiaanvragen voor zulke uitvindingen. Omdat de regels alleen octrooien op zulke uitvindingen toestaan als zij een technische bijdrage leveren lijkt het uitgesloten dat er misbruik wordt gemaakt van deze regeling om hier naar Amerikaans voorbeeld pure software te octrooieren. Dat is een misverstand. Het vereiste van een "technische bijdrage" stelt in de praktijk nauwelijks iets voor, al was het maar omdat de Europese Commssie er bewust van afziet om het begrip "techniek" in dit verband te definiëren.

Ook de toelichting van de Commissie bij het richtlijnvoorstel maakt duidelijk, dat het de Commissie zeker niet alleen om "computer-implemented inventions" gaat zoals de softwaregestuurde 100Hz technologie die het beeld van Philips TVs? verfraait. De omvang en de belangen van de Europese software-industrie worden in die zelfde inleiding breed uitgemeten. Hoewel de regeling niet erg afwijkt van de huidige jurisprudentie is het duidelijk wel de bedoeling om de huidige toestand te handhaven. Met die vage technische bijdrage. Kan de Europese software-industrie daar dan niet inderdaad van profiteren in de concurrentie met de Amerikanen? Nee, ook Amerikanen kunnen Europese octrooien aanvragen. En dat doen zij dan ook volop. Bedrijven als IBM en Microsoft verdienen graag wat bij aan hun softwaretechnologie via octrooilicenties. Er wordt wel smalend van "Microsoft tax" gesproken. Die natuurlijk ook goed is voor de Amerikaanse betalingsbalans.

Kern van de problemen in het octrooiwezen is dat octrooien te gemakkelijk worden verleend. Terwijl iedere leek denkt dat je een indrukwekkende prestatie heb geleverd als je een octrooi krijgt, is de werkelijkheid dat vooral grote bedrijven die gewoon routinematig verzamelen. Vaak uitsluitend voor "strategische" doeleinden: aanval en verdediging. Het richtlijnvoorstel doet dáár helemaal niets aan (ook al wordt wel beweerd dat die "technische bijdrage" daarbij zou helpen).

Hoe kunnen nu de - algemeen erkende - uitwassen van het octrooisysteem worden bestreden, zonder dat een bedrijf als Philips in moeilijkheden komt? Het richtlijnvoorstel is met zijn dubbele bodem absoluut een stap in de verkeerde richting. Het benadert het verkeerde probleem op een verkeerde manier, zodat het terecht tot veel protest heeft geleid.

Het vertrouwen kan alleen terugkomen als er een breed gedragen wil komt om het octrooisysteem in te dammen en nare spelletjes te voorkomen waar de wereld niets beter van wordt door de huidige octrooi-inflatie een halt toe te roepen. De Amerikanen zijn zich al een hoedje geschrokken van hun bandeloze octrooibeleid van de afgelopen jaren. Wij kunnen in Europa de fouten van de Amerikanen beter niet (met enige vertraging) na-apen, maar zelf iets slimmers bedenken. Zodat in de toekomst de goeien niet onder de kwaaien behoeven te lijden. "Waarvoor zou je nog investeren als een ander je uitvinding meteen kan kopiëren."

Ik ben enige weken geleden ook al in Den Haag geweest omtrent de richtlijn rond software patenten. Ik liep nietsvermoedend een bakkerij binnen en schrok me een hoedje. Daar lagen dezelfde broden als die ik ook in Twente en Friesland in de vitrine zie liggen! Hoe kunnen bakkerijen nog bestaansrecht hebben als iedereen het zelfde brood kan bakken?

Ik vroeg mij af of er nog meer van dit soort bedrijven zijn die, geheel zonder patent bescherming, hun producten slijten. Uit nader onderzoek bleek dat niet alleen bakkers schaamteloos producten van hun concurrenten namaken. Het was werkelijk schokkend om te zien dat ook de Haagse horeca hetzelfde bier verkoopt als elders en dezelfde gerechten op de menukaart staan. In de kledingwinkels hangen dezelfde kleren, de huizen zijn gewoon van steen en er zitten glazen vensters in. De krant is gedrukt op papier, de bierviltjes zijn rond en van karton. In de straten ligt gewoon asvalt of er liggen klinkers. De train-rails zijn van ijzer. De ijzerwinkel verkoopt dezelfde gereedschappen en de schilder schildert met dezelfde verf. Ga zo maar door. Allemaal na-apers!

Joop Braakhekke

Ken u Joop Braakhekke? Die kook-gek, zoals hij zichzelf noemt? Die vertelt doodleuk op de televisie hoe de mensen thuis lekker kunnen koken. Je zou denken dat hij z'n zaak wel kan opdoeken, maar het tegendeel is waar. Naar ik begrepen heb, moet je zo'n beetje een half jaar van tevoren reserveren op bij hem terecht te kunnen.

En eigenlijk is de Horeca best te vergelijken met de softwarewereld. Als we kijken naar de menukaart, dan weten we niet gelijk hoe het is gemaakt. En toch staan overal op menukaarten dezelfde gerechten. En er wordt nog geinvesteerd in de Horeca. In de gemeente Hof van Twente is momenteel bijvoorbeeld het een en ander te doen over de komst van een groot bungalowpark. Het aardige van een menukaart is dat iedereen zo kan zien welke gerechten en zijn. En als je bij een cuncullega een gerecht besteld, dan kun je als kenner ook een redelijk idee krijgen omtrent de ingredienten, kun je je laten inspireren. Ja, het is zelfs de gewoonte dat leerling koks via het zogenaamde leerlingwezen ervaring opdoen bij verschillende bedrijven. In de gedachtenwereld van de octrooi-denker komt dit zo'n beetje neer op het geven van gelegenheid tot het stelen van uitvindingen!

Blijkbaar is het helemaal niet interessant hoe precies je recepten in elkaar zitten en is het juist belangrijk kennis te delen van hoe je het best een stuk wild zwijn klaar maakt, om maar een zijstraat te noemen. Want ja, je wilt als sector natuurlijk wel beschikken over goed geschoold personeel.

Wessels

Op verschillende TV stations zijn tegenwoordig klus programma's te zien. Daar laten ze zien hoe de mensen thuis zelf allerlei werkzaamheden op en aan hun huis kunnen verrichten. En zowiezo, de bouw KAN helemaal niet gezond zijn, want op huizen zitten geen patenten! Iedereen kan zo een huis bouwen zonder dat iemand er iets aan kan doen. Neem nu Wessels, thans deel van Volker-Wessels-Stevin. Net na de oorlog was het armoe-troef in Rijssen. En Wessels gaat investeren in de bouw en verdient miljoenen. Heeft honderden mensen aan het werk. Hoe kan dat nu?

Soderju! De werkelijkheid klopt niet.

Ondernemen gaat niet alleen om hoe het product gemaakt wordt en in elkaar zit. Als ik me m'n middelbare school economie lessen goed herinner is er iets met een aantal p's: product - prijs - presentatie. Wat duidelijk is, is dat ondernemenvoor een groot deel neer komt op handel en/of verkopen van je product en dat betekent in de horeca: de ambiance -- niet je recepten, hoewel je recepten natuurlijk wel belangrijk zijn om een kwalitatief goed product te realiseren.

Het gaat eigenlijk meer om de verpakking en de presentie dan om het product zelf. Het is ook niet voor niets dat er zo veel geld uitgegeven wordt aan reclame om image te bouwen -- dat zijn ook investeringen. Investeringen die niet beschermd zijn door patenten. Waarom zou men dat doen? Iedereen kan zo vergelijkbare reclame maken, dus heeft het helemaal geen zin!